Tradycje świąt Bożego Narodzenia - najważniejsze polskie zwyczaje
Tradycje świąt Bożego Narodzenia w Polsce kultywuje się od wielu lat. Ubieranie choinki, dawanie prezentów, 12 wigilijnych potraw, łamanie się opłatkiem, śpiewanie kolęd – to najbardziej znane zwyczaje świąteczne w naszym kraju. Tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe w Polsce są podobne w większości regionów naszego państwa. Chyba nikt nie wyobraża sobie świąt bez pięknie przystrojonej choinki z mnóstwem światełek, śpiewania kolęd, dzielenia się opłatkiem.
Wyjątkowo atrakcyjne tradycje świąteczne dla dzieci to oczekiwanie, aż na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka i otrzymywanie prezentów w wigilijny wieczór. Wielu Polaków nie wyobraża sobie też świąt bez Pasterki o północy.
Tradycje Bożego Narodzenia w Polsce
Ubieranie choinki
W Europie zwyczaj ubierania choinki zapoczątkowali Niemcy. Przystrajanie drzewka jest symbolem świąt Bożego Narodzenia. W niektórych domach robi się to dopiero w Wigilię, w innych – już kilka tygodni wcześniej. Bożonarodzeniowe drzewko ubiera się w zależności od preferencji domowników – niekiedy jest ono kolorowe, z mnóstwem ozdób, a czasem przystrojone minimalistycznie w jednym kolorze. Można również wykonać własnoręcznie ozdoby świąteczne - to też jest swoistą tradycją świąteczną!
Łamanie się opłatkiem
Dzielenie się opłatkiem to przede wszystkim symbol pojednania i przebaczenia. Historia tej tradycji wywodzi się już od pierwszych Chrześcijan, którzy dzielili się chlebem. W części polskich domów dzielenie się opłatkiem poprzedza modlitwa oraz czytanie fragmentu Ewangelii wg św. Łukasza. Podczas łamania się opłatkiem, bliscy składają sobie także życzenia bożonarodzeniowe. Następnie zasiadają do kolacji wigilijnej.
Sianko pod obrusem
Wigilijny stół – przykrywamy go białym obrusem, pod który wkładamy sianko – symbol skromności oraz ubóstwa, w jakim na świat przyszedł Jezus. Według wierzeń tym samym siankiem gospodarze zapewniają sobie dostatek i powodzenie na kolejny rok.
Obdarowywanie prezentami
Nieodłącznym elementem jest także obdarowywanie się prezentami. Na tę część wieczoru szczególnie czekają dzieci. Prezenty kładzie się pod choinką, a otworzyć można je dopiero po wieczerzy wigilijnej. Zależnie od zwyczajów panujących w domu i regionu zamieszkania, dzieciom mówi się, że prezenty przyniósł Mikołaj, Śnieżynka, Aniołek, Dzieciątko, Gwiazdka.
12 potraw
Polacy tradycyjnie serwują na świątecznym stole 12 potraw. Zwyczaj ten odnosi się do 12 apostołów, którzy spożywali z Jezusem ostatnią wieczerzę. Żeby w nadchodzącym roku mieć szczęście – należy spróbować wszystkich dań. Tradycyjne potrawy wigilijne to:
- barszcz czerwony z uszkami
- pierogi z kapustą i grzybami
- ryba po grecku
- karp smażony
- kutia
- kapusta z grzybami
- zupa grzybowa
- śledzie
- kompot z suszu
- makowiec
- groch z kapustą
- paszteciki z kapustą i grzybami.
Na świątecznym stole często pojawia się także sałatka jarzynowa, karp w galarecie i inne potrawy,
w zależności od rodzinnej i regionalnej tradycji.
Śpiewanie kolęd
Jedną z polskich tradycji jest także śpiewanie kolęd. Najsłynniejsze z nich to między innymi „Przybieżeli do Betlejem pasterze”, „Cicha noc”, „Gdy śliczna Panna”. Są to pieśni, które opisują narodzenie Jezusa. Wspólne kolędowanie z rodziną podczas świąt stwarza magiczną atmosferę, uwielbiają je także dzieci.
Dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole
Na stole ustawia się dodatkowe nakrycie – o jeden talerz więcej, niż jest wszystkich uczestników kolacji. Obecnie ma to symbolizować otwartość na zbłąkanego wędrowca, którego w ten sposób zaprasza się do stołu i wspólnego świętowania. Kiedyś dodatkowe nakrycie przy stole zostawiało się dla zmarłych.
Pierwsza gwiazdka na niebie
Wyjątkowym momentem Wigilii jest oczekiwanie przez dzieci na pierwszą gwiazdkę. Gdy pojawi się na niebie – można wtedy zasiąść do wigilijnej kolacji. Wypatrywanie na niebie pierwszej gwiazdki jest symbolicznym nawiązaniem do Gwiazdy betlejemskiej, która zwiastowała narodziny Jezusa.
Prezenty pod choinką
Zwyczajem wigilijnym jest również rozpakowywanie prezentów. Oczywiście dopiero po pojawieniu się na niebie pierwszej gwiazdki.
Dawne zwyczaje bożonarodzeniowe
Choć wymienione wyżej zwyczaje przetrwały w tradycji wiele lat, warto wiedzieć, że są również takie, które powoli odchodzą w niepamięć.
Dotyczy to między innymi:
- rozstawiania snopków siana w kątach pokoju lub usłanie słomą podłogi (ta sama symbolika co w przypadku sianka pod obrusem),
- dekorowanie pokoju tzw. podłaźniczką, czyli gałązkami choinkowymi, ozdobionymi wstążkami (podłaźniczka została zastąpiona przez choinkę)
- potrząsania drzewkami owocowymi po wieczerzy wigilijnej, by pobudzić ich urodzaj,
- karmienie zwierząt gospodarskich resztkami z wieczerzy wraz z opłatkiem (zgodnie z przekonaniem, że pod postacią zwierząt ukazują się dusze zmarłych),
- wkładanie pod stół żelaznego przedmiotu (np. siekiery), by każdy mógł oprzeć o niego nogi, co miało zapewnić nogom siłę i wytrzymałość),
- chowanie na czas wigilii wszelkich przyborów do przędzenia (gdyby ktoś je zobaczył, mógłby latem dostać pomieszania zmysłów).
I jeszcze kilka ciekawostek…
Dlaczego 25 grudnia?
W żadnej Ewangelii nie znajdziemy wzmianki o dokładnej dacie narodzin Jezusa Chrystusa. Dopiero w 204 roku Hipolit Rzymski napisał, że Chrystus narodził się ósmego dnia przed kalendami styczniowymi, czyli 25 grudnia. Potwierdził to także Sekstus Juliusz Afrykański w 221 roku.
W Nowym Testamencie wskazuje, iż poczęcie Jezusa nastąpiło 25 marca. Dalej z pomocą przychodzi nam matematyka, albo po prostu natura. Rozwiązanie nastąpiło równo po dziewięciu miesiąc, czyli właśnie 25 grudnia. Kościół uznał ten dzień dopiero w IV wieku.
Tradycyjne kolory
Tradycyjnymi barwami Bożego Narodzenia są trzy kolory: zielony, czerwony i złoty. Pierwszy z nich symbolizuje życie i odrodzenie. Barwa czerwona nawiązuje do krwi Jezusa Chrystusa, zaś złoto to symbol światła oraz dobrobytu.
Święty Mikołaj
Pierwowzorem powstania tej postaci był Mikołaj z Miry żyjący na przełomie III i IV wieku. Słynął on z wielu cudów oraz niesienia pomocy ubogim i potrzebującym. Swój cały majątek miał rozdać najbiedniejszym. Zgodnie z legendą dzięki niemu trzy młode kobiety znalazły mężów, ponieważ Mikołaj dyskretnie dostarczył wymagany posag.
Dlaczego karp?
Nie każdy przepada za karpiem, jednak na stole wigilijnym pojawić się musi. W sumie dlaczego? Tradycja ta narodziła się w epoce PRL-u, czasie gdy wszystkiego brakowało. Karp był jednak rybą, która można łatwo hodować na masową skalę i wystarczy dla wszystkich.
Kolorowej choinki,
pierniczków smacznych,
makowca wspaniałego,
Sylwestra skocznego,
w Nowym Roku szczęścia,
wiele pomyślności,
codziennie serdecznych gości!
Życzy Redakcja szkolnej gazetki Radar Pustków